ما ساده نیستیم؛ چرا فریب می‌خوریم و در قبال آن چه کاری از دست‌مان برمی‌آید

کتاب ما ساده نیستیم نوشته کریستوفر چابریس و دنیل سایمونز به ترجمه مهتا مقصودی توسط نشر هورمزد به چاپ رسیده است. احتمالاً برای شما هم پیش آمده که پس از رسوایی یک کلاهبرداری بزرگ و پرده‌برداری از ترفندهای کلاهبرداران با خود بگویید که فقط یک احمق می‌توانست فریب چنین نقشۀ ساده‌ای را بخورد؛ اما به‌قول نویسندگان این کتاب، قضیه فراتر از این حرف‌هاست. اینکه چرا ما فریب می خوریم موضوع اصلیست که در این کتاب به آن می‌پردازیم.

ما ساده نیستیم | پس چرا فریب می خوریم؟

در دنیای امروز که همواره شاهد گسترش انواع فریب و عواقب سنگین آن هستیم، کلاهبرداران برای جلب توجه و اعتماد ما بیش از هر چیز دیگری، از نحوۀ عملکرد ذهن ما سوءاستفاده می‌کنند. آن‌ها اغلب به خطاها یا سوگیری‌های شناختی ما تکیه می‌کنند. آن‌ها به تمایل ذاتی انسان به تمرکز روی اطلاعات موجود (اطلاعاتی که مستقیماً از سوی کلاهبردار دریافت می‌کنیم) پی برده‌اند و با چرب‌زبانی و سوءاستفاده از انتظارات طبیعی انسان، مانع بررسی بیشتر از جانب مخاطبان خود می‌شوند.

الگوهایی که از بدو تولد، جهت یادگیری، حل مسئله و تصمیم‌گیری در انسان شکل می‌گیرند، تبدیل به سوگیری‌ها شناختی می‌شوند و این سوگیری‌ها با ایجاد انحراف از واقعیت‌، بر فرآیندهای ذهنی مرتبط با تصمیم‌گیری تأثیر می‌گذارند. روانشناسی شناختی فرآیندهای ذهنی انسان، نحوۀ دریافت اطلاعات و نحوۀ درک آن‌ها را بررسی می‌کند و اگرچه تنها چند دهه از ظهور آن می‌گذرد، به مطالعۀ مفاهیمی می‌پردازد که از دیرباز ذهن انسان را به خود مشغول کرده‌اند؛ مفاهیمی مانند توجه، تفکر، ادراک، حافظه، فراموشی، حل مسئله، تصمیم‌گیری و … . کتابی که در دست دارید، حاصل پژوهش‌های دو روان‌شناس شناختی مشهور است و برخی از کلیدی‌ترین مفاهیم شناختی را که ناآگاهانه ما را به سوی فریب سوق می‌دهند، توضیح می‌دهد و راهکارهای ساده و مؤثری را به مخاطب توصیه می‌کند.

روانشناسان شناختی؛ نویسندگان کتاب ما ساده نیستیم

کریستوفر چابریس و دنیل سایمونز به‌عنوان روانشناسان شناختی برجسته‌ای که پژوهش‌هایشان همواره مورد تحسین قرار گرفته‌اند، پیش از این نیز در کتاب «گوریل نامرئی» به شرح باورهای شهودی و خطاهای ادراکی انسان پرداخته‌اند. دنیل و کریس در سال 1997 در دانشگاه هاروارد ملاقات کردند و همکاری‌شان در زمینۀ تحقیقات آغاز شد. در سال 2004، برای آزمایشی که الهام‌بخش کتاب گوریل نامرئی بود، جایزه‌ای تحت عنوان «دستاوردهایی که ابتدا مردم را به خنده وامی‌دارند و سپس آن‌ها را به فکر فرو می‌برند» دریافت کردند و تا امروز در پروژه‌های تحقیقاتی متعددی با یکدیگر همکاری داشته‌اند.

کریستوفر چابریس؛ نویسنده کتاب ما ساده نیستیم

کریستوفر چابریس که در فصل‌های مختلف کتاب ما ساده نیستیم با نام کریس از او یاد شده، یک روان‌شناس پژوهشگر آمریکایی است. او در سال 1988، مدرک کارشناسی علوم کامپیوتر را از دانشگاه هاروارد دریافت کرد و پس از آن به مدت پنج سال مدیر برنامۀ هوش مصنوعی در بخش روان‌شناسی بود. چابریس دورۀ دکترای روان‌شناسی هاروارد را در سال 1999 به پایان رساند و از سال 2002، تدریس در زمینۀ علوم اعصاب شناختی را آغاز کرد.

همچنین، چابریس از استادان بزرگ شطرنج است. او بنیان‌گذار مجلۀ شطرنج آمریکایی و سردبیر سابق مجلۀ انجمن شطرنج ماساچوست بود و در این کتاب نیز به چند مثال از تقلب‌های شناخته‌شده در مسابقات شطرنج اشاره کرده است. اغلب پژوهش‌های چابریس در زمینۀ توجه، تصمیم‌گیری، خرد جمعی، توانایی‌های شناختی و ژنتیک رفتاری انجام شده‌ و مورد توجه بسیاری از دانشمندان شناختی در سراسر جهان قرار گرفته‌اند.

دنیل سایمونز؛ نویسنده کتاب ما ساده نیستیم

دنیل سایمونز یا آن‌طور که در کتاب ما ساده نیستیم به او اشاره می‌شود دَن، روان‌شناس تجربی، دانشمند علوم شناختی و از اساتید گروه روان‌شناسی در زمینۀ علوم و فناوری پیشرفته در دانشگاه ایلینوی و مؤسسۀ بکمن است. وی مدرک کارشناسی روان‌شناسی خود را در سال 1991 و از کالج کارلتون و مدرک دکترایش را درسال 1997 و از دانشگاه هاروارد دریافت کرد.

در سال 2002 استاد دانشگاه ایلینوی شد. سایمونز بیشتر به‌خاطر فعالیت‌هایش در زمینۀ «کوری نسبت به تغییر» و «کوری ناشی از بی‌توجه ای» شناخته می‌شود. آن‌ها نشان می‌دهند انسان چگونه می‌تواند از اطلاعاتی درست مقابل چشمانش وجود دارند، بی‌خبر باشد. سایمونز در اغلب پژوهش‌هایش به موضوعاتی نظیر شناخت بصری، ادراک، حافظه، توجه و آگاهی پرداخته‌ است.

چرا در دام فریبکاران می‌افتیم؟ | ساده نیستیم

• «ما ساده نیستیم»، نتیجۀ تلاش‌های بی‌وقفه و بی‌دریغ چابریس و سایمون در زمینۀ علوم شناختی و اجتماعی است.
• این کتاب چهار عادت و چهار قلاب شناختی را مفصل شرح می‌دهد. هم‌زمان با روایت ماجراهای مرتبط با فریبکاری، به آسیب‌پذیری ذهن انسان در برابر فریب اشاره می‌کند.
• هر فصل، دیدگاه جدید این دو روان‌شناس از علم فریب را توضیح می‌دهد. همینطور برای درک بهتر مفاهیم، مثال‌های جالب و عمدتاً شناخته شده‌ای را در اختیار خواننده قرار می‌دهد.
• در این مثال‌ها، به شرح ماجراهای واقعی از انواع فریب، از ترفندهای فیشینگ گرفته تا طرح‌های پانزی، جعل آثار هنری، تقلب در شطرنج، حقه‌های شعبده‌بازی، هک رمز عبور و جعل داده‌های علمی پرداخته شده است.
• کلاهبرداری‌های متعددی که در این کتاب نقل شده‌اند، اگرچه ترسناک اما سرگرم‌کننده و خواندنی هستند.
• آن‌ها به‌وضوح به ما گوشزد می‌کنند که چرا بارها و بارها به دام فریبکاران می‌افتیم و چگونه می‌توانیم این چرخۀ تکراری را متوقف کنیم.

اهمیت کتاب ما ساده نیستیم در تشخیص فریب؛ چرا فریب می خوریم؟

اگر همیشه و در همه حال به همه‌ چیز شک داشته باشیم. شاید بتوانیم با فرار از موقعیت‌ها احتمال فریب خوردن را به‌طرز چشمگیری کاهش دهیم. اما از آنجایی که بیشتر تعاملات روزمرۀ ما عاری از نیرنگ و ابهام هستند، افراط در شک و تردید نتیجۀ عکس در پی خواهد داشت. چابریس و سایمونز معتقدند که شناسایی باورها و عادات نادرست ما می‌تواند تا حد زیادی به تشخیص فریب کمک کنند. اگر بتوانیم هنگام تصمیم‌گیری خود را جای یک کلاهبردار بگذاریم و همانند او فکر کنیم، کشف نقاط ضعف‌مان به مراتب آسان‌تر می‌شود.

در سراسر کتاب ما ساده نیستیم، بارها به اهمیت طرح سؤال‌های مهم و بررسی دقیق جنبه‌های مختلف پیشنهادات اشاره شده است. در هر فصل این کتاب، با سؤال‌هایی مواجه می‌شویم اگر به‌موقع مطرح شوند، به تشخیص اینکه چرا فریب می خوریم، کمک شایانی می‌کنند. با مطالعه دربارۀ عادت‌ها و قلاب‌های شناختی و مشاهدۀ مثال‌های متعدد از چگونگی عملکرد فریبکاران، به مرور یاد می‌گیریم که پیش از انجام بررسی‌های لازم، هر ادعایی را نپذیریم. همینطور به‌خاطر وعده‌هایی که اطلاعی از صحت‌شان نداریم، فوراً اقدام نکنیم.

پیشنهاد کتاب‌های بیشتر از نشر هورمزد:

1.  48 قانون قدرت نوشته رابرت گرین
2. هنر و دانش گوش دادن اسکار تریمبولی
3. عادتهای اتمی نوشته جیمز کلیر
4. هنر جنگ نوشتۀ سان تزو
5. قدرت عادت نوشته چارلز داهیگ
6. بازی بلندمدت نوشته دوری کلارک
7. فریلنسر شوید تا به آزادی برسید نوشته الکساندرا فاسولو
8. قدرت احساسات منفی نوشته تاد کاشدن و رابرت بیزواس
9. دیجیتال عزیز به قلم کریستی گودوین
10. از فرسودگی تا آسودگی نوشته خانم ملو کلارکو
11. حرفه و خانواده نوشته خانم کلودیا گلدن
12. کتاب سقلمه نوشته ریچارد تیلر
13. هفت عادت مردمان